مقبره چیست ؟

مقبره چیست ؟معماری مقابر در میان گونه های مختلف معماری جایگاه خاصی دارد. این گونه از معماری ارتباط مستقیمی با اعتقادات داشته و از جنبه های مختلف تاریخی، هنری، اجتماعی و اقتصادی قابل بررسی  دوستان متوفی، به وی ٔ می باشد. ساخت مقابر نمادی از اعتقاد به جهان پس از مرگ و ارادت و علاقه می باشد.

در ایران اولین بناهای آرامگاهی به صورت دخمه های   شاهانه شکل گرفتند.. در شاهنامه در موردمرگ رستم به صراحت به ساخت آرامگاهی در خور شأن وی اشاره شده است .

در زمان مادها در دل کوه ها به اتاقک های تدفینی بر  مذهبی داشته اند. این گونه از ٔ می خوریم که اغلب جنبه معماری آرامگاهی در زمان مادها بیشتر در  استان کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و قسمتی از خاک کنونی  آنها فخریکا درکردستان ٔعراق پراکنده است. که از جمله ، فرهاد و شیرین در کرمانشاه و دا و دختر واقع در ممسنی  ٔاستان فارس می باشد.

در ادوار بعد در زمان هخامنشیان این گونه از معماری صخره ای در تخت جمشید و نقش رستم به اوج خود رسید. اتاق های تدفینی که در دل کوه ها کنده می شده اند تا مدتی پس از براندازی سلسله هخامنشی نیز رواج داشتند. در میان مقابر هخامنشیان مقبره کوروش را می توان استثنا دانست. فرم کوهسان این آرامگاه زیگورات را به یاد می آورد. زیگورات ها که خود نمادی از کوه به عنوان مظهر خیر و برکت و قداست بودند، همواره در فرهنگ های مختلف مدنظر قرار گرفته اند.

مقبره

معماری هخامنشی

علاوه براین، معماری هخامنشی برگرفته از معماری سنگی اورارتوها بوده است. همچنین طی کشورگشایی هایی که کوروش و کمبوجیه  مقابر هرمی آنان، در ٔبه مصر کردند، مشاهده شکل گیری این مقبره بی تأثیر نبوده است. مقبره کوروش دارای 6 پله می باشد، که از پایین به بالا، از ارتفاعشان کاسته می شود. مقیاس واقعی این بنا زمانی مشخص می شود  آن ٔ که در نظر بگیریم که ارتفاع پایین ترین پله بلندتر از قامت آدمی می باشد. این بنا پیش از مرگ کوروش ساخته شد و وقتی که وی در جنگی در شمال خاوری کشته شد، جسدش را برای دفن  کردن به پاسارگاد و این مکان اوردند .

چند تن از پادشاهان هخامنشی در جلگه  کوه، در محلی به ٔتخت جمشید و بر سینه نام نقش رستم آرامگاه هایی را برای خود ساختند. نمای این آرامگاه ها به صورت نقش برجسته و از بناهای تخت جمشید و شوش سرمشق گرفته اند.

مقابر بعد از اسلام :

وجود آرامگاه ها و پیوند دیرینه ای که از دیر باز با فرهنگ ایرانی ــ اسلامی داشته اند، باعث شد تا پس از اسلام در اکثر شهرها و ناحیه ها آرامگاه ها ساخته شود. با مهاجرت فرزندان ائمه   به ایران ار از اقصی نقاط به زیارت آنها می آمدند. ّ آرامگاه های آنان به زیارتگاه های مقدسی تبدیل شد که زو پیرامون 1نَرسَ از میان امامان معصوم تنها مرقد امام رضا  در شهر مقدس مشهد واقع می باشد. معماری سنتی ایران است. ٔ آرامگاه مطهر حضرت امام رضا  مانند مسجد جامع اصفهان، گنجینه چون ساختمان هایی از شیوه های گوناگون در دوره های مختلف در آن یافت می شود.

حرم امام رضا

کهن ترین بخش آستان قدس، ساختمان چهار نزدیک به 01 متر است. این ساختمان چند بار به دستور فرمانروایان زمان، ویران شده که در زمان تیموریان پیرامون آن فضاهایی ساخته شد. مسجد گوهر شاد، صحن عتیق، سپس ساختمان های دیگر به  ٔ آن پیوست. در زمان صفویان نیز ساخت وسازهایی در آن صورت پذیرفت. و علاوه بر ایوان ها، گلدسته1 ٔطلا بر روی ایوان شاه عباسی افزوده شد.

دیگر منتسب به فرزندان و اقوام نزدیک امامان معصوم می باشند. آستان ّ زیارتگاه ها و مقابر متبر شاه عبدالعظیم  در ٔ حضرت معصومه در قم و زیارتگاه شاه چراغ  در شیراز، و آستانه شهر ری از این نمونه ها می باشند. برج های مقبره ای بعد از اسلام را ایران شناسان، الهام گرفته از آتشکده های زرتشتی و چادرها و خیمه های سلجوقی دانسته اند. امیر اسماعیل سامانی در بخارا است که آجرکاری ٔ از اولین نمونه های برج های چهارگوش، مقبره نمای بیرونی آن بسیار زیبا و مانند حصیر در هم بافته شده و گنبد آن شبیه گنبدهای ساسانی است.

فرم بیشتر آرامگاه های ایران تا اوایل حکومت سلجوقیان چهار ضلعی گنبددار بود، از این به بعد برج های مقبره ای به چند ضلعی های منتظم و یا استوانه ای تبدیل گشت. این برج ها اغلب دارای بامی  صورت
آنها بهٔ مخروطی یا گنبدی شکل می باشند. نمای بیرونی این برج ها بیشتر آجر و نماسازی و بدنه تزیین شده است.

گنبد قابوس

یکی از خوش تناسب ترین ساختمان های جهان در سده چهارم هجری قمری در استان گلستان می باشد. این ساختمان یک میل  آن می باشد. ٔراهنماست؛ که هم نشان شهر و هم مدفن قابوس بنیادکننده  آن میباشد .این برج که به ارتفاع 55 متر است ده پاپیل  گرداگرد استوانه ای آن را فرا گرفته است .

برج لاجیم

از نمونه برج های استوانه ای می توان برج لاجیم در مازندران و از نمونه های هشت ضلعی برج های  قزوین را نام برد. 3 خرقانٔدوگانه اولجایتو در سلطانیه معروف به گنبد سلطانیه می باشد. این ٔ  ایلخانی، مقبرهٔ باشکوه ترین ساختمان دوره ارسن بزرگ در برگیرنده بیمارستان، خانقاه و میانسرای بزرگ بوده، که تنها گنبد خانه و آرامگاه الجایتو باقی مانده است. این بنا هشت وجهی است که قطر داخلی آن نزدیک 62 متر و نوک گنبد تا کف زمین 05 متر ارتفاع دارد. هشت منار باریک بر هشت کنج بنا قرارگرفته است .