گنبد سازی یاسوج

گنبد سازی یاسوج توسط گنبد و گلدسته سازی لطیفی انجام شده است. ساخت این گنبد فلزی بر روی گلدسته های کاشی انجام شده است.

به ساختارهای نیم کره ای که سقف را می سازد، گنبد می گویند و گنبدهای ساختمانی از انواع این گنبد ها می باشد. گنبدها از مصالح گوناگونی ساخته می شوند. گنبدهایی که امروزه به نمادی از یک شهر یا کشور تبدیل شده اند بسته به دوره و تمدنی که آن گنبد را ساخته است، مصالح مختلفی دارند.در شرق باستان گنبدها به عنوان مقبره‌ های ماهوری ساخته می‌شدند.

گنبد ایرانی جدا از معنای ویژه ای که نزد معماران دارد، در فرهنگ و معماری ایرانی نیز فرم گنبد همواره از جایگاهی خاص برخوردار بوده تا جایی که می توان گنبد را یکی از نمایندگان معماری ایرانی و اسلامی خواند. نمونه این گنبد در زیگورات چغازنبیل و کاخ ساراگون قابل مشاهده هستند. برای استفاده از فرم گنبدی در معماری ایرانی می توان دو دلیل عمده را مثال زد.

گنبد سازی یاسوج

به ساختارهای نیم کره ای که سقف را می سازد، گنبد می گویند و گنبدهای ساختمانی از انواع این گنبد ها می باشد. گنبدها از مصالح گوناگونی ساخته می شوند. گنبدهایی که امروزه به نمادی از یک شهر یا کشور تبدیل شده اند بسته به دوره و تمدنی که آن گنبد را ساخته است، مصالح مختلفی دارند.در شرق باستان گنبدها به عنوان مقبره‌ های ماهوری ساخته می‌شدند.

گنبد ایرانی جدا از معنای ویژه ای که نزد معماران دارد، در فرهنگ و معماری ایرانی نیز فرم گنبد همواره از جایگاهی خاص برخوردار بوده تا جایی که می توان گنبد را یکی از نمایندگان معماری ایرانی و اسلامی خواند. نمونه این گنبد در زیگورات چغازنبیل و کاخ ساراگون قابل مشاهده هستند. برای استفاده از فرم گنبدی در معماری ایرانی می توان دو دلیل عمده را مثال زد.

گنبدسازی در یاسوج

ساختمان مناره و گلدسته

به طور کلی ساختمان مناره از چهار بخش اصلی تشکیل یافته است.

1- پایه

2- ساقه (بدنه)

3- سرپوش

4- راس

پایه را در جایی احداث می کنند که سطح زمین کاملا سفت و محکم باشد، احداث پایه مناره بر روی زمین سفت لازمه ساخت مناره است زیرا پایه باید توانایی نگهداری سایر اجزا مناره را داشته باشد.

ساقه یا بدنه مناره روی چنین پایه ای که معمولا دارای مقطع 4 یا 8 وجهی است و به شکل مخروط ناقص یا استوانه می باشد، ساخته می شود. سپس سرپوش (جایگاه موذن) را به شکل بدنه مناره می سازند.

سرپوش مهمترین قسمت مناره است و جایگاهی است که دعوت به نماز در آن صورت می گیرد، در اطاف آن دیواره یا نرده کوتاهی می کشند و در راس مناره نیز سایبانی جهت حفاظت موذن از در برابر باد و باران ساخته می شود.

همچنین مناره ها دارای پلکان هایی حلزونی شکل هستند که رابط میان حیاط و یا بام مسجد به مناره ها هستند.

قاعده و قانون خاصی برای محل احداث مناره وجود ندارد و بنا به مقتضیات جغرافیایی و شهری مناره ها را گاه در هر چهار گوشه مسجد (مانند مسجد جامع عمرو در مصر و مسجد النبی در مدینه)، گاه در ضلع های غربی و شمالی و یا در نیمه آخر دیوار مسجد بنا می کنند (مانند مناره های مسجد جامع قیروان در تونس)، گاه در خارج از مسجد (مانند مسجد جامع سامرا) و گاهی همانند اکثر مساجد ایران چسبیده به درب ورودی مسجد یا با اندک فاصله ای از آن می سازند.

ساختمان مناره

مصالح مورد استفاده در ساخت مناره ها نیز بنا به محل مورد نظر متفاوت است و به همین صورت شکل ظاهری مناره ها نیز در کشورها و تمدن های گوناگون جهان اسلام متفاوت است

هرچند تمام مناره های دنیای اسلام شباهت های زیادی به هم دارند اما باید اذعان داشت که فن معماری هر کشوری دارای مختصات خاص خود نیز می باشد و همان طور که مناره های مساجد کشورهایی چون سوریه و لبنان و فلسطین هم از لحاظ فن معماری و هم از لحاظ مواد مصالح شبیه یکدیگرند، کاشیکاری ها، مقرنس ها و تذهیب نیز از ویژگی های مناره های مساجد ایران است.

انواع گلدسته

مناره های منفرد و زوجی:

از  انواع مناره های به جای مانده از دوران قبل از اسلام با پلان های مربع چون منار  مدور ً فیروزآباد و منار نورآباد رو به رو هستیم لیکن بعد از اسلام مناره ها عموما ساخت شد. در بدو امر این مناره ها در نقشه مساجد مستقر نبودند. همچون برج های مجزائی فاقد محل معین د مجتمع مسجد عمل می کردند. بدین ترتیب که از قرن اول تا قرن پنجم منار به صورت منفرد و گاه وصل به بنا و گاه با فاصله از بنا ساخته می شد و یا احداث بنا یا مسجد در اطراف منار در دوره های بعد صورت می گرفت.

از نمونه اول یعنی منار منفرد می توان به منار خسرو گرد، منار سلجوقی سمنان، از نمونه یعنی منار متصل به بنا منار ارسلان جاذب و میل قاسم آباد در سیستام و بلوچستان اشاره کرد.

مناره های ایران را می توان به دو دسته منفرد و زوجی تقسیم کرد.

الف) مناره های منفرد:

این دسته از منـاره ها دارای بدنه ای بلــند و کشـیده می باشند که از نـظر تنوع و فرم به سه دسته تقسیم می شوند:1

-مناه های استوانه ای:

مناره ای استوانه ای که به جز معدودی، اغلب دارای بدنه ای ساده و یا دارای تزیئنات اند کند مانند مناره مسجد جامع تفرش.

2-مناره های مخروطی:

این نوع مناره ها غالبا کشیده و به صورت مخروط ملایم و موزون می باشند. به عبارت دیگر سطح قاعده منار در پائین از مقطع فوقانی آن بزرگتر است.  این امر باعث ایستائی بیشتر منار می گردد. به عنوان مثال می توان از مناره های دامغان– سمنان– بسطام نام برد. قرن پنجم و ششم را می توان دوران شکوفائی معماری مناره ها دانست.

زیباترین نمونه های تکامل معماری مناره را در بعضی از مناره های زمان سلجوقیان می توان دید. این مناره ها دو یا سه طبقه اند. به عبارت دیگر این مناره ها دارای سه سطح شکل سازی است که هر کدام از دیگری باریکتر و کوتاهتر به روی هم قرار گرفته اند یا دارای دو یا سه مؤذنه و تاج می باشند.

3-مناره های منشوری:

در این نوع منار که معدودی از آن در ایران به چشم می خورد عبارتست از طرحی چند ضلعی که هر چه رو به بالا می رود از قطر قاعده آن کاسته می شود. منار بلند و زیبای مسجد جامع نائین از نمونه های بارز این نوع منار می باشد.

ب) مناره های زوجی:

در اواخر دوره سلجوقی منار به دلایلی ساختمانی جزئی از بنای مسجد گردید.  در این هنگام ساخت مناره ها از دو سوی ایوان اصلی یا طرفین سر در ورودی واقع شد با تعریض و توسعه ای که در ایوان های دوره های بعد صورت گرفت، مناره های زوجی نقش مناسبی برای مقابله با نیروهای رانشی که در اتاق ایوان ها پدید می آید ایفا کرد. بدین صورت که نیروهای رانشی گنبد و طاق ایوان بخصوص در طاق ایوان هائی دارای دهنه های وسیع و قوس دار، به دو نیروی عمودی و افقی تبدیل می شود.

نیروی عمودی با نیروی عکس العمل زمین توسط پایه های خنثی می گردد. برای کاستن نیروهای افقی از اجزای تظاهری مانند منار که ایجاد یک نیروی اضافی می کند استفاده می شود. در عین حال با توجه به اهمیت قرینه سازی در معماری ایران به زیبائی سر در نیز می افزاید. به جاست که از مناره های بارگاه حضرت رضا(ع) نام ببریم که وضع آن ها به هیچ یک از مناره های مساجد و مشاهد مشرفه شبیه نیست زیرا مناره های جفت معمولاً در دو طرف ایوان و در دو طرف گنبد ساخته شده اند.

چنانچه ایوان و گنبد در وسط آن ها قرار دارند ولی این دو گلدسته در طول شمالی گنبد قرار دارند ولی این دو گلدسته در طول شمالی گنبد قرار دارند و عرض صحن عتیق فاصله میان آن هاست.  بدین ترتیب که منارها درست در وسط ایوان های شمالی و جنوبی صحن قرار گرفته اند. و مسافران و زواری که از طرف جنوب شهر وارد شهر می شوند از دور گنبد را در میان دو گلدسته می بینند و این حاکی از دقت معماران آن زمان بوده است. ارتفاع مناره از کف صحن 40/50 متر وپیرامون خارجی ان 13 متر و نمای بیرون مذهب می باشد .